**Is the Overthrow of the Hawaiian Kingdom Comparable to Kamehameha’s Unification of the Islands?**
In a recent conversation with a visitor from America, he insisted that the U.S. overthrow of the Hawaiian Kingdom was no different than Kamehameha’s unification of the islands. Namely, both were outside forces coming in to take control. This article, the first of two, examines this line of thinking.
—
**Aloha mai nö e kuæu mau makamaka heluhelu.**
He manaæo küpaæa ko kahi malihini e kipa mai ana iä Hawaiæi nei. ÆO ia hoæi, æo nä hana a Kamehameha i käna hoæohui pü æana i këia pae æäina nei, like ia me nä hana a nä æAmelika i kä läkou hoæokahuli æana i ke aupuni möæï Hawaiæi.
Wahi a ka æölelo hoæopaæapaæa a ua malihini nei, like pü nö ia mau hana, no ka mea, ua hoæokahuli æia nä noho aliæi o nä mokupuni o ka pae æäina e kä Kamehameha püæali, he ikaika æoi. A e like nö me ia hana, ua hoæokahuli æia nö hoæi ke aupuni möæï Hawaiæi e nä æAmelika, he ikaika æoi.
He manaæo anei paha ia i mea no nä malihini e hoæonä iho ai i ko läkou mau naæau hewa ma muli o ia hoæokahuli æana i ke aupuni möæï Hawaiæi?
—
**Ka Nohona Ali‘i Ma Mua o Kamehameha**
Ma mua o kä Kamehameha hoæohui pü æana i nei pae æäina, nui æino nö nä kaua a nä aliæi like æole ma nä mokupuni a pau. Ma o ia mau kaua, pëlä i noho aliæi æia ai nä mokupuni æo Oæahu, Maui, Molokaæi, Länaæi a me Kahoæolawe e ke aliæi nui o Maui, æo ia hoæi, æo Kahekili.
Ma muli o käna hana æana i kekahi hui kuæikahi, noho aliæi æia nö hoæi æo Kauaæi a me Niæihau e Kahekili. ÆO Hawaiæi wale nö ka mokopuni a Kehekili i noho aliæi æole ai.
Lehulehu nö nä kaua a Kalaniæöpuæu me Kahekili, a me Kamehameha kekahi. He aha ke æano o ia mau kaua he nui? He mau kaua ia no ka hoæohui pü æana i nä mokupuni a pau i lalo o hoæokahi aupuni möæï. I loko nö o ka hoæokahe weliweli æia o ke koko o nä koa ma loko o ia mau kaua, no ka lähui Hawaiæi nö nä koa, nä aliæi, a me nä makaæäinana a pau!
Külike nö ko läkou æölelo, hoæomana, æike kuæuna, mea æai, hana lawaiæa, hana mahiæai, lawena, a pëlä aku. ÆO ia hoæi, külike nö ko läkou kumu honua mauli ola. He mau kaua küloko nä paio o nä aliæi like æole.
—
**He Mea Maæa Mau Anèi Ke Kaua Æana o Kahi Lähui Iä Ia Iho?**
He mea maæa mau anèi ke kaua æana o kahi lähui iä ia iho i mea e hoæohui pü ai i kä läkou aupuni? ÆAe, aia kekahi mau laæana he nui.
ÆO kekahi laæana küpono, æo ia ke kaua hoæohui pü æo Boshin a ka poæe Kepanï. He lehulehu nö nä Kepanï i hoæomake æia i loko o ia kaua küloko. E like me nä paio ma Hawaiæi nei, hoæokahi nö lähui o nä koa Kepanï, hoæokahi æano æölelo, hoæomana, æike kuæuna, mea æai, hana lawaiæa, hana mahiæai, lawena, a pëlä aku.
Eia kekahi, like nö ke æano o nä koa e paio ana i nä kaua hoæohui pü like æole. He lehulehu nö nä kaua hoæohui pü ma ke kuamoæo æölelo o ka honua. ÆO ia hoæi, ma nä æäina æo Kina, Kölea, Saudi ÆAlapia, Lükia, Kelemänia, Ikalia, a me nä æäina hou aku he nui.
ÆO ia mau laæana a pau, no ka lähui like nä koa i paio no ka hoæohui pü æana i ko läkou aupuni. He kaua küloko ia mau paio, æaæole he kaua küwaho.
—
**Ka Ho‘ike A‘i O Kamehameha I Ka Ho‘ohui Pü ‘Ana**
I ka makahiki 1778 i æöæili mai ai nä moku kia kolu o käpena Kuke ma ka häläwai, a höæea maila i Waimea, Kauaæi. Ma hope o këlä lä, nui æino ka hoæokahuli manaæo mai a nä haole.
ÆO kahi mea o Kamehameha i hoæomaopopo pono ai, he mea koæikoæi nö ka hoæohui pü æana i ka pae æäina i mea e mälama ai i ke ea o ka poæe Hawaiæi.
A i ka lilo mai o ke eo iä Kamehameha a me kona püæali i ke kaua ma Nuæuanu, æo kä Kamehameha noho aliæi akula nö ia o nä mokupuni æo Hawaiæi, Maui, Länaæi, Molokaæi, Kahoæolawe, a me Oæahu.
I ka makahiki 1810, hoæohui pü æia nä mokupuni Hawaiæi a pau e Kamehameha.
—
*E hoʻomau e heluhelu i ke kolu o ka moʻolelo ma ke kikowaena e hiki mai ana.*
—
**No ka‘ike hou aku a i‘ole no nā nīnau, e ‘olu‘olu e ho‘oka‘a‘ike iā:**
Laiana Wong
Email: [email protected]
Phone: 808-956-2627
Kekeha Solis
Email: [email protected]
Phone: 808-956-2627
—
Mahalo nui loa no kou heluhelu ʻana. Aloha!
https://www.staradvertiser.com/2025/11/01/editorial/kauakukalahale/column-he-aupuni-ko-kamehameha/
